Budist Heykelleri 1

Bilindiği üzere Budizm MÖ 6. yüzyılda Hindistan’da doğmuş, oradan Orta ve Doğu Asya’ya yayılmıştır. Yani Nepal’den Japonya’ya uzun bir yolculuk geçirmiştir. Birçok Asya ülkesine uğrayan Budizm, Çin’den Kore’ye ve Kore’den de Japonya’ya gelmiştir. Budizm’in Japonya’ya gelmesi Asuka Dönemi’ne (MS 522-645) denk gelir.

Buda “aydınlanmış, aydınlatılmış” olan demektir. Prens Siddhartha Gautama ya da geldiği kabilenin adı olan Shakyamuni (Shaka Klanı’nın Bilgesi) ismiyle anılır. MÖ 6. yüzyılda Nepal’de doğmuştur ve 35 yaşında aydınlanmaya ulaştığı söylenmektedir. Bu sebeple çevresindekiler ve müritleri tarafından Buda olarak anılmaya başlanmıştır. Gautama’nın ölümünden sonraki dört yüzyıl boyunca, tarihi Buda hakkındaki efsaneler ve gerçekler; onun diyalogları ve sözleri yalnızca keşişler ve takipçilerinin hatıraları ile korunmuştur. Hiçbir yazılı kayıt ya da sanatsal kalıntı bulunmamaktadır. Hindu Brahmins gibi erken Budistler, dini bilginin taş veya ahşaba kazınamayacak kadar kutsal olduğuna inanıyorlardı. Bu yıllarda, Buda imgesinin açık gösteriminin tabu olduğu zamanlarda, Buda’nın varlığını simgelemek için ana sanatsal araç Buda’nın “ayak izini” göstermekti. Asya’daki ilk Budist resimler bu izlerden oluşmaktadır. Bu ayak izleri genellikle çeşitli Budist sembollerle oyulmuştur ve günümüzde Buda’nın kutsal emanetleri olarak bazı ülkelerde sergilenmektedir. Butsuzo (Budist heykelleri) temelini oluşturan ve Budist emanetlerden biri olan ayak izi erken anikonik ve sembolik gösterimlerinden birisi olarak kabul edilir. Buda ayak izlerinde tekerlek gibi semboller bulunmaktadır. Buda’nın yeryüzünde bulunan ve takip edilmesi gereken “manevi yolunu” simgelemektedir. Japon yazar Motoji Niwa’ya göre Japonya’da üç yüz tür ayak izi vardır.

Ayak izlerinin devamını heykeller izlemektedir. Tarihsel Buda, Shaka Nyorai, “aydınlanmış kişi” demektir. Buda olmanın en üst seviyesindedir yani Nirvana’ya ulaşmıştır. Peki, heykelleri birbirinden ayırmak mümkün müdür? Özelliklerine kısaca bir bakalım;

Shaka Nyorai neredeyse her zaman basit bir rahip giysisi giyer ve oturur ya da bir lotus çiçeği üzerinde durur vaziyettedir. Lotus, saflığın sembolüdür. Güzel bir çiçek olmasına rağmen lotus, gölün altındaki çamurdan dışarıya doğru büyür. Buda, maddi dünyanın çamurundan “büyüyen” aydınlanmış bir varlıktır. Buda da lotus gibi maddi dünyada var olmasına rağmen güzel ve saftır. Nyorai; aksesuar, mücevher veya silah olmadan basit kıyafetler giymiş halde tasvir edilir.

“Uzun kulakları vardır; her şeyi duyan

Başının üstünde bir yumru vardır; bilgili, bilgi dolu

Alnında bir göz bulunur; her şeyi gören”

anlamlarını taşımaktadır. Birçok tanrısal özellik atfedilmiştir. Ellerin konumlandırılmalarına baktığımızda ise, sağ eli yukarıya ve avuç içi dışarıya bakmaktadır. Aydınlanmadan sonra bu hareketi yaptığı söylenir ve herkesi kucaklama anlamındadır. Sol el aşağıya dönüktür, kurtuluşa doğru gitmeyi temsil etmektedir. Nyorai heykellerinde bu el duruşları çok sık kullanılmıştır.

Asuka Dönemi’nde Budist heykelleri ile tanışan Japonlar, önceleri Kore Budist heykelleri etkisiyle heykeller yapmışlar fakat sonraları heykellerde kendi üsluplarına göre değişimler görülmektedir.